Tezhip; Arapça ’da ‘altınlama, ‘yaldızlama’, ‘bezeme’  anlamlarına gelmektedir. En yalın ifadesiyle Tezhip Sanatı; altın ve çeşitli boyalarla yapılan geleneksel süsleme sanatıdır. Bu sanatı icra eden erkek sanatkârlara “müzehhib”, hanım sanatkârlara ise “müzehhibe” denir.

Tezhip sanatının kökeni Uygurlara kadar dayanır. Türklerin, Orta Asya’dan çeşitli kültürlerle kaynaşarak Anadolu’ya getirdiği tezhip sanatı; Beylikler, Selçuklular ve Osmanlılar döneminde her zaman büyük saygı duyularak, zaman içinde geliştirilerek sürdürülmüş ve günümüze kadar gelebilmiştir. 

Fatih Sultan Mehmet zamanında ilk nakış hane kurulmuş, bu nakış hanenin baş nakkaşı Baba Nakkaş günümüze kadar ulaşan şahane eserler vermiştir.  

Kanuni Sultan Süleyman Devri (1520-1566) tezhip sanatı açısından zirvede olan bir dönemdir. Bu dönemin en önemli nakkaşı da şüphesiz Kara Memi’dir. Kanuni Sultan Süleyman (Muhibbi) divanında iki mütevazı imzası bulunmaktadır. Kendisinin ekolü yaklaşık 150 yıl kadar devam etmiştir.

17. yy ortalarına kadar bu ihtişam devam etmiş fakat matbaanın icadıyla beraber  el yazması esere olan ilgi  azalmış, tezhip sanatının gelişimi de olumsuz yönde etkilemiştir.

Lale Devri’nde (1718-1730) tezhip sanatı Batı etkisinde kalmış, klasik form tamamen terkedilmiştir. Tezhip Sanatı, 20. yy başlarında unutulmaya yüz tutmuşken, değerli birkaç sanatkârımızın çabalarıyla yeniden bir canlanma içine girmiştir. Tezhibin günümüzde yeniden canlanmasında  Ord. Prof. Dr. Süheyl Ünver’in çok önemli katkıları vardır. Kendisi büyük bir araştırma içerisine girerek Klasik Dönemin güzelliğini yeniden canlandırabilmek için büyük çaba harcamıştır.

Tezhip’te Kullanılan Malzemeler

Altın: Tezhip sanatının başlıca malzemesidir. Bugün tezhip sanatı ile uğraşan müzehhibler altını varaklar halinde hazır temin etmektedirler. Altını ezme işi müzehhibler tarafından yapılmaktadır.

Fırçalar: Tezhipte kullanılan fırçalar, kullanıldıkları yerlere göre isim alırlar. Müzehhibler bugün samur kılından hazır fırçalar kullanmaktadır. 

Mühreler: Tezhipte altını kullandıktan sonra parlatmak ve boya görünümünden çıkarmak için kullanılır. Kâğıt mühresi ve zer mühre olmak üzere iki çeşit mühre vardır. 

Boyalar: eskiden kök boya ve toprak boyası kullanılırken, günümüzde müzehhebiler hazır şişe boyaları kullanmaktadırlar. Bunlar (gouache) sulu boya ve akrilik, ecolin olmak üzere çeşitli boyalardır.    

Kâğıtlar: Kitap sanatlarında yazı malzemesi olarak kullanılan kağıtların en eskisi parşömendir. Özellikle Mushaflarda bunlar kullanılmıştır. Daha sonra papirüs görülür. Papirüs yerini yavaş yavaş kâğıda bırakmıştır. Osmanlıların yaptıkları kâğıtlar Avrupa’da önemle aranan kâğıt olmuştur. Daha sonra İslam dünyasında Avrupa kâğıdı yayılmış özellikle İtalyan kağıdı tercih edilmiştir.

Tezhip sanatının kullanım alanı işlev değiştirerek; duvara asılmak üzere yapılan, dekoratif amaçlı tasarımlar ve hat levhalarının tezyinatı sekline dönüşmüştür.